ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی (کتاب)

ذخائر العقبیٰ فی مناقب ذوی القربیٰ

اطلاعات کتاب
نویسنده	محب الدین طبری (متوفای ۶۹۴ق)
موضوع	اهل بیت(ع)
زبان	عربی
مجموعه	۱ جلد
اطلاعات نشر
ناشر	مکتبة الاندلسی
تاریخ نشر	۱۳۵۶ق
نسخه الکترونیکی

ذَخائرُ العُقْبیٰ فی مَناقِبِ ذَوِی القُرْبیٰ کتابی به زبان عربی اثر محب‌الدین طبری (متوفای ۶۹۴ق) درباره اهل بیت پیامبر است. طبری در این اثر، به شرح حال عموها، عموزادگان، فرزندان و نوادگان رسول خدا(ص) پرداخته است. او علاوه بر پنج تن، از برتری قریش، بنی عبدالمطلب و بنی‌هاشم سخن گفته است. بخش اعظم ذخائر العقبی، درباره امیرالمؤمنین و خانواده اوست.

درباره مؤلف

ابو العباس أحمد بن عبدالله بن محمد طبری، مشهور به محبّ‌الدین طبری به سال ۶۱۵ق در شهر مکه تولد یافت. عصر زندگانی وی همزمان با پایان دولت ایوبیان و برپایی دولت ممالیک در سال ۶۴۸ق است. خاندان محب طبری که نسبشان به «حسین بن علی بن ابی طالب» می‌رسید، در مکه از موقعیت ویژه‌ای برخوردار بودند. محبّ طبری خود در مکه زیست و به عنوان شیخ حرم و محدث حجاز مطرح گشت. وی مذهب شافعی داشت و شیخ شافعیان در حجاز و معتقد به عقاید اهل سنت و جماعت بود و در علم فقه و حدیث سرآمد دیگران بود.

شیوه نگارش

مؤلف شیوه حدیثی را پیش گرفته و در مقدمه گفته است اسناد روایات را حذف کردم تا مطالعه آن برای خواننده راحت‌تر باشد. در عین حال راوی اصلی و گاه چند نفر از راویان را ذکر می‌کند. محقق کتاب نیز در پاورقی به نام کامل این مؤلفان و کتابی که محب‌الدین از آن نقل کرده، اشاره می‌کند؛ ضمن اینکه منابع دیگری را ارائه داده است.

محتوا

در این کتاب، احادیث نبوی در مورد ائمه و لزوم محبت و اطاعت از آنان با استفاده از منابع روایی اهل سنت نقل شده و شرحی اجمالی بر این روایات وارد شده است. نگارنده، روایاتی درباره علم امام علی(ع) و فاطمه زهرا(س)،امام حسن(ع) و امام حسین(ع)، روایاتی در مورد فضایل برخی فرزندان پیامبر اسلام (ص) مانند ابراهیم، رقیه، زینب و ام کلثوم و روایاتی در فضایل حمزه بن عبدالمطلب، عباس بن عبدالمطلب، اولاد ابوطالب مانند جعفر بن ابیطالب، فرزندان عباس بن عبدالمطلب و عبدالله بن عباس، فضل بن عباس و برخی دیگر از سران قریش نقل می‌نماید. وی در این روایات، خاندان پیامبر اسلام اعم از معصوم و غیرمعصوم را گرامی می‌دارد و از مقام آن‌ها تجلیل می‌نماید.

امتیازات

از جمله علل ممتاز بودن این کتاب، نویسنده کتاب و بیان جمیع مناقب و فضایل اهل بیت (ع) از منابع خود اهل سنت است. دیگر آنکه، نویسنده بدون تعصبات مذهبی، شواهد در برتری و حقانیت ایشان را ذکر می‌کند. همچنین برخی کتب مفقوده‌ای که امروز در دست نیست و مؤلف ذوی القربی از آنان نقل کرده، ارزش کتاب وی را دو چندان کرده است.

منابع کتاب

محب طبری از منابع بسیاری استفاده کرده که برخی از منابع که در متن از آن‌ها نام برده عبارتند از: وسیلة المتعبدین، الاستیعاب ابن عبدالبر، الذریة الطاهرة، صحیفة الامام الرضا، همچنین صحاح سته و مسانید اهل سنت، کتب سیره و تاریخ و ده‌ها منبع دیگری که مؤلف از آن‌ها نام برده است. وی درباره برخی روایات که کلمات دشواری در آن‌ها آمده، شرحی افزوده و آن واژه‌ها را توضیح داده و به نظر می‌رسد وی از منابع شیعیان نقل نکرده است.

جایگاه

هر چند نویسندگان شیعه و سنی به این کتاب مراجعه کرده‌اند، اما با استقبال گسترده مواجه نشده است. شیعیان تا قبل از قرن یازدهم از آن استفاده نکرده، اما پس از آن مانند شیخ حر عاملی در اثبات الهداة، مجلسی در بحار و فیروزآبادی در فضائل الخمسة نامی از ذخائر العقبی به میان آمده است.

نسخ و چاپ

این اثر دارای نسخه‌های متعددی است و سید عبدالعزیز طباطبایی ۲۲ نسخه آن‌را ذکر می‌کند. این کتاب در سال ۱۳۵۶ق توسط مکتبة القدسی قاهره چاپ شد که از روی دو نسخه دارالکتب المصریة و الخزانة التیموریة گرفته شده بود. چاپ جدید در دو جلد به سال ۱۳۸۶ش در قم توسط مؤسسهٔ دارالکتاب الاسلامی انتشار یافت.

پانویس

منابع

• طبری، احمد بن عبدالله، ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی علیهم السلام، قاهره، مکتبة الاندلسی، ۱۳۵۶ق.
• طبری، احمد بن عبدالله، ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی علیهم السلام، قم، دارالکتاب الإسلامی، ۱۳۸۶ش.
• طباطبایی، عبدالعزیز، أهل البیت فی المکتبة العربیة، قم، آل البیت، ۱۴۱۷ق.
• داداش‌نژاد، منصور، سیمای دوازده امام در میراث مکتوب اهل‎سنت، قم، بوستان کتاب، ۱۳۹۵ش.
• ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی، کتابخانه دیجیتال نور.